Jaka jest korelacja między strachem a kłamstwem, i co się dzieje, jeśli gra toczy się o wysoką stawkę? Strach odczuwają zarówno osoby, które mówią prawdę, jak i te, które kłamią. Jednak, jak pokazują badania, ci mijający się  z prawdą, mogą odczuwać stres o wiele mocniej. Teoria przecieków mówi o tym, że strach jest emocją, której stłumienie jest wręcz niemożliwe. Więc jeśli zestawimy ze sobą kłamstwo, które wyzwala w człowieku strach, to czy ta ekspresja będzie widoczna w jego twarzy?

Czym jest teoria przecieków?

Zanim przejdziemy do opisu badań nad strachem i kłamstwem, kilka słów o teorii przecieków. Zakłada ona, że kłamstwa, zwłaszcza te, za które człowieka ma spotkać spora nagroda, przejawiają się w zmianach fizjologicznych i w zachowaniu (Ekman i Friesen). By rozpoznać oszusta należałoby przenalizować jego źrenice, które przy mijaniu się z prawdą mogłyby się rozszerzać. Nie byłby on także w stanie kontrolować mięśni twarzy, przez co widoczne byłyby na niej mikroeskpresje jak szczęście, obrzydzenie czy strach.

Czy kłamstwo można rozpoznać po ekspresji twarzy?

Xunbing Shen, Gaojie Fan, Caoyuan Niu i Zhencai Chen z Wydziału Psychologii na University of Chinese Medicine oraz Beck Visual Cognition Laboratory postanowili odpowiedzieć sobie na to pytanie. W tym celu z pomocą algorytmów OpenFace (który określa jednostki strachu na twarzy) oraz WEKA (rozpoznającego kłamstwo), przeanalizowali nagrania z teleturnieju „Chwila Prawdy”.

Analizie podano 32 klipy video 16 osób (osiem mężczyzn i siedem kobiet), którzy w połowie mówili prawdę, a w połowie kłamali. Ogólnie zakończyli teleturniej kłamstwem. Było to o tyle ważne, że umożliwiło badaczom analizę ich wyrazów twarzy w różnych okolicznościach. Naukowcy stworzyli nagrania prawdy i kłamstwa dla każdej osoby – osobno zestawili klatki, na których badani mówili prawdę oraz osobno te z kłamstwami. Dodajmy, że stawki w teleturnieju były naprawdę duże – nawet 500 000 dolarów.

Zobacz: Gniew u polityków może skłonić obywatela do pójścia na wybory

Przed wzięciem udziału w teleturnieju, uczestnicy przeszli egzamin wariograficzny polegający na odpowiedzi na 50 pytań. W trakcie samego show zadano im ponownie 21 z nich, żeby odpowiedzieli na nie przed publicznością. Niektóre z nich były bardzo osobiste np. „Czy kiedykolwiek płaciłeś za seks?”. Jeśli uczestnik odpowiedział jednakowo jak w nagrywkach przed rozpoczęciem programu, przechodził dalej.

Wróćmy jednak do wspomnianych nagrań prawdy i kłamstwa każdego z badanych. Zostały one podane analizie opisanych wyżej algorytmów. Po zaimportowaniu danych do OpenFace, zlokalizowane zostały ekspresje strachu i poczucia winy. Następnie wykorzystano algorytm WEKA, czyli oprogramowanie do uczenia maszynowego, które kwalifikuje dane jako prawdziwe lub kłamstwo. Zastosowano również MATLAB do zliczenia czasu trwania jednostek strachu. W badaniach zwrócono uwagę także na asymetrię twarzy, która w teorii przecieków może być wskaźnikiem kłamstwa.

Mikroekspresja strachu pozwala rozpoznać kłamstwo

Badania potwierdziły teorię przecieków i tezę, że emocja strachu może pomóc odróżnić kłamstwo od prawdy. Badania wykazały także, że czas odczuwania strachu w trakcie kłamania jest krótszy niż w przypadku mówienia prawdy, jednak w pierwszym z przypadków dynamika odczuwania tej emocji jest zdecydowanie mocniejsza. Co z kolei wyniknęło z analizy asymetrii twarzy? Pogłębiała się ona wraz z mówieniem przez uczestników nieprawdy.

Badania te dowodzą, jak ważną rolę w wykrywaniu kłamstwa pełnią ekspresje mimiczne, sam strach może zaś być wskazówką pomagającą odróżnić kłamców od osób mówiących prawdę.

Źródło: https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyg.2021.675097/full

Diana Nowek

Jestem profilerem behawioralnym oraz badaczem komunikacji niewerbalnej. Od wielu lat prowadzę firmę szkoleniowo-doradczą o nazwie Institute of Nonverbal Communication, w ramach której prowadzę badania z użyciem technologii biosensorycznych.