15 stycznia, 2021

Profilowanie Behawioralne

W wielu książkach o mowie ciała określone gesty mają przypisane swoje interpretacje i konkretne znaczenia. Wydaje nam się więc, że taki gest zawsze będzie oznaczał to samo, w każdej sytuacji. Niestety, interpretowanie komunikatów niewerbalnych u nieznanych nam ludzi może być utrudnione, ponieważ każdy z nas ma swój indywidualny kod emocjonalny. Co to znaczy?

Większość naszych reakcji emocjonalnych jest wyuczonych kulturowo, czyli są przejęte od rodziców, opiekunów i bliskiego otoczenia. W tej samej sytuacji możemy reagować odmiennymi emocjami w zależności od okoliczności oraz od tego, czego nauczyliśmy się w domu. jJakie nawyki emocjonalne przyswoiliśmy, patrząc przez lata na rodziców oraz co zapamiętało nasze ciało – jak ma się zachowywać niewerbalnie w konkretnych sytuacjach.

Nazywa się to konstruowaniem emocji. Konstruujesz na bieżąco swoje odczucia i emocje na wydarzenia wokół ciebie – na podstawie zapamiętanych i wyuczonych reakcji z przeszłości. Dlatego ludzie reagują inaczej na te same sytuacje. Widząc to same zdarzenie inna osoba, stojąca obok ciebie, może odczuwać w ciele zupełnie inne emocje, ponieważ konstruuje swoje odczucia na podstawie innych doświadczeń i wspomnień z przeszłości.

Jeżeli zostaliśmy wychowani w podobnych warunkach, w podobnych społecznościach i kulturach – nasze emocje się pokrywają i wydają się uniwersalne – zrozumiałe dla wszystkich. Jednak nie są one emocjami wrodzonymi.

Wyobraźmy sobie, że widzisz bardzo zaniedbanego bezdomnego na ulicy. Przechodząc obok niego konstruujesz emocje, w zależności od tego, jak w twoim otoczeniu traktowało się słabszych oraz jaki masz typ osobowości. Ja natomiast stojąc po drugiej stronie ulicy,obserwuję twoje reakcje i emocje malujące się na twojej twarzy oraz próbuję je zinterpretować.

Co mogą mi powiedzieć twoje eskpresje mimiczne na widok bezdomnego?

• Niektórzy przechodnie poczują i pokażą twarzą smutek, ponieważ obudzi się w nich empatia.
• Inni pokażą smutek, ponieważ przypomni im się tragedia rodzinna związana z bezdomnością.
• Kolejni przechodnie odczują obrzydzenie, ponieważ mają czuły nos i są wrażliwi na zapachy.
• Następni pokażą obrzydzenie ze strachu.
• U innych zobaczę pogardę, bo może rodzice uczyli ich, że słabszymi się gardzi.
• U kolejnych powodem będzie rys psychopatyczny.
• Itd itd.

Mamy te same ekspresje mimiczne na twarzy, ale różne są powody ich występowania. Profiler powinnien przyjąc więc różne motywacje dla wystąpienia danej emocji.

Zobaczenie samej pogardy na twarzy nie gwarantuje, że wiemy, co się za nią kryje. W wielu przypadkach trafimy, ponieważ ludzie są schematyczni. Jednak zwykle potrzebny nam kontekst albo możliwość zadania pytania.

Dlatego sam sygnał niewerbalny w sytuacji dla nas nieznanej może być bardzo nieprecyzyjny i mylący. Szczególnie, w przypadku gdy nie znamy kodu emocjonalnego jednostki.

Lub pochodzi ona z odmiennej kultury.

Warto również pamiętać, że to zachowania akceptowane w naszej kulturze wydają nam się „normalne”. Zachowania występujące w innych kulturach, ale odbiegające od naszej normy, mogą nam przeszkadzać lub wydawać się „dziwne”, „nie na miejscu”. Sam fakt, że ludzie z odmiennych nacji mogą w innych momentach cieszyć się, złościć, inaczej przeżywać śmierć, a w innym momentach płakać – powoduje, że czujemy się nieswojo. Wynika to z tego, że inne kultury mają inny kod emocjonalny.

Trudniej jest nam zrozumieć intencje oraz wykryć kłamstwo, gdy dwie osoby są różnego pochodzenia etnicznego. Błędnie interpretujemy komunikację niewerbalną, bo odnosimy ją do naszych norm kulturowych. Ktoś może wydawać nam się zbyt głośny lub zbyt cichy – według przyjętych przez nas kulturowo standardów. Dlatego, gdy ktoś jest kulturowo dużo głośniejszy od nas – od razu wydaje nam się agresywny.

Dowiodły tego wielokrotnie amerykańskie badania, które wykazały, że np. typowe (normalne) zachowanie osób czarnoskórych odpowiada zachowaniu, które wywołuje u białych obserwatorów podejrzane wrażenie. Np. czarnoskórzy podejrzani robią na białych funkcjonariuszach policji bardziej podejrzane wrażenie niż biali podejrzani, niezależnie od tego czy mówią prawdę, czy kłamią.

Niektóre podstawowe emocje mogą być odczuwane uniwersalnie na całym świecie, natomiast zachowania niewerbalne są uwarunkowane kulturowo. Fakt, że emocje podstawowe jak radość, złość, strach, wstręt, zaskoczenie, smutek mogą być uniwersalne dla wszystkich kultur (odczuwane tak samo), nie oznacza jednocześnie, że w każdej kulturze będą tak samo okazywane za pomocą komunikacji niewerbalnej.

Diana Nowek

Jestem profilerem behawioralnym oraz badaczem komunikacji niewerbalnej. Od wielu lat prowadzę firmę szkoleniowo-doradczą o nazwie Institute of Nonverbal Communication, w ramach której prowadzę badania z użyciem technologii biosensorycznych.