3 marca, 2021

Profilowanie Behawioralne

Jednym z najczęściej powtarzanych pytań jest „od czego zacząć przygodę z profilowaniem oraz jakie książki warto przeczytać”? Postanowiłam więc zebrać najciekawsze pozycje, na początek w języku polskim. W naszym języku literatura nie jest tak bogata jak ta angielska, jednak wystarcza, by zdobyć gruntowne podstawy wiedzy.

Profilowanie nie jest jednorodną dziedziną. Jak wspomniałam we wpisie „Czym jest profilowanie behawioralne? Rodzaje profilowania” obejmuje ona zagadnienia z zakresu psychologii, psychiatrii, lingwistyki, anatomii, biologii, prawa, metod śledczych czy nowoczesnych technologii. W toku nauki okazuje się, że zawsze można być w czymś jeszcze lepszym, a zagadnienie zachowania ludzi jest zagadnieniem otwartym i ciągle ewoluującym. Psychologia jako nauka nie jest idealna, badania często nie są replikowalne, a my możemy bazować tylko na pewnej prawdzie statystycznej w odniesieniu do przewidywania osobowości i zachowań.

W przypadku mowy ciała i jej analizy często dochodzi do przeszacowania swoich umiejętności przez początkujących profilerów. Jest to znane zjawisko, gdy osoba po przeczytaniu jednej lub dwóch książek, ma wrażenie, że wie już wszystko oraz jest w stanie każdego odczytać i przeanalizować. Im ma się więcej doświadczenia, tym ma się więcej wątpliwości i pokory. Jest to naturalne zjawisko i sama przeszłam przez tę fazę rozwoju. Gdy profiler z praktyki np. tylko 10 przypadków, wtedy trudno ocenić jego jakąkolwiek skuteczność. Po prostu próbka jest za mała.

Po wielu szkoleniach i z głową pełną teorii wydawało mi się, że wszystko widzę i nic nie umknie mojej uwadze. Wtedy trafiłam do projektu, gdzie musiałam oceniać wiarygodność zachowania przesłuchiwanych osób. Nawet kilkadziesiąt osób dziennie z róznych kultur odpowiadało na pytania, a moją całą teorię szlag trafiał. Wszystko wymykało mi się z wyuczonych ram. Do tego dochodził stres, poczucie odpowiedzialności oraz ciężar decyzji o losie innych.

Dopiero po wiele miesiącach mogłam przeramować swoje założenia, znaleźć schematy zachowań i opracować nowe wytyczne. Była to wręcz nauka na wyjątkach a nie regułach.

Dlatego proszę cię, abyś pamiętał, że teoria jest bardzo ważna, ale prawdziwa nauka odbywa się potem poprzez doświadczenie. Analiza filmów na YouTube to jedno, zaś analiza i ocena ludzi na żywo wymaga już odpowiedzialności i pokory.

Jeżeli nie posiadasz wykształcenia psychologicznego warto uzupełnić wiedzę poniższymi tytułami. W niektórych przypadkach nie podaje konkretnych autorów – możesz wybrać, czyj podręcznik chciałbyś zakupić.

1. Psychologia emocji i motywacji, dowolny podręcznik akademicki
2. Psychologia społeczna, dowolny podręcznik akademicki
3. Biologiczne podstawy psychologii, dowolny podręcznik akademicki
4. Prawo i psychologia. Wiarygodność zeznań i materiału dowodowego., Aldert Vrij i inni
5. Psychologia międzykulturowa, David Matsumoto
6. Neuropsychologia, dowolny podręcznik akademicki
7. Neuroanatomia czynnościowa i kliniczna – Olgierd Narkiewicz, Janusz Moryś
8. Anatomia człowieka, dowolny podręcznik akademicki

Seria książek z kategorii „Umysł i emocje” pozwoli na zrozumienie naszych nieuświadomionych zachowań, sposobu myślenia, irracjonalnych decyzji, mechanizmów obronnych czy tego, jak emocje wpływają na ciało.

1. Jak powstają emocje. Sekretne życie mózgu., Lisa Feldman Barrett
2. Nieświadomy mózg, Leonard Mlodinov
3. Pułapki myślenia, Daniel Kahneman
4. Potęga irracjonalności, Dan Ariely
5. Zaburzony umysł. Co nietypowe mózgi mówią o nas samych, Eric Kandel
6. Sapiens. Od zwierząt do bogów, Yuval Noah Harari
7. Wywieranie wpływu na ludzi, Robert Cialdini
8. Prawy umysł. Dlaczego dobrych ludzi dzieli religia i polityka?, Jonathan Haidt
9. Geografia myślenia. Dlaczego ludzie Wschodu i Zachodu myślą inaczej?, Richard E. Nisbett

Psychoterapia i trening interpersonaly

1. Psychoterapia grupowa różnych pokoleń (2002), Wiesław Sikorski
2. Bezsłowne komunikowanie się w psychoterapii (2002), Wiesław Sikorski
3. Gesty zamiast słów. Psychologia i trening komunikacji niewerbalnej (2005), Wiesław Sikorski
4. Niewerbalna komunikacja interpersonalna. Doskonalenie przez trening (2018), Wiesław Sikorski
5. Głos ciała, Alexander Lowen (i inne tego autora)
6. Psychoterapia przez ciało, Marzena Barszcz
7. Wszystko jest w twojej głowie. Opowieści o chorobach psychosomatycznych, Suzanne O’sullivan

1. Mowa ciała, Joe Navarro
2. Mowa ciała w Pracy, Joe Navarro
   Polecam wszystkie książki Joe Navarro (o niebezpiecznych osobowościach, przesłuchaniach), tylko jest mała dostępność jego pozycji w języku polskim.
3. Kłamstwo i jego wykrywanie w biznesie, polityce i małżeństwie, Paul Ekman
4. Emocje ujawnione, Paul Ekman
5. Dlaczego dzieci kłamią, Paul Ekman
6. Wykrywanie kłamstwa i oszukiwania, Aldert Vrij (polecam od niej zacząć – jest to przegląd badań nad wykrywaniem kłamstwa, daje dobre podwaliny pod zagadnienie i dalszą literaturę)
7. Anatomia kłamstwa, część I i II, Philip Houston i inni
8. Nikt cie więcej nie okłamie, Janine Driver
9. Analiza i ocena zeznań świadków , Bartosz Wojciechowski (i inne jego prawnicze)
10. Psychologia kłamstwa, Tomasz Witkowski
11. Szczera prawda o nieuczciwości, Dan Ariely
12. Rafał Kwasiński, Metody przesłuchań stosowane przez FBI.

1. Mądrość psychopatów, Kevin Dutton
2. Psychopaci są wśród nas, Robert Hare
3. Psychopaci w firmie, Robert Hare
4. Mózg psychopaty, James Fallon
5. Socjopaci są wśród nas, Martha Stout
6. Uwolnij się od psychopaty, MacKenzie Jackson

1. Profilowanie kryminalne, Jan Gołębiowski
2. Umysł przestępcy, Jan Gołębiowski
3. Kryminalistyka, Brunon Hołyst
4. Mindhunter, John Douglas
5. Profil mordercy, Paul Britton
6. Trupia farma, William Bass, Jon Jefferson

Owocnej lektury!

Diana Nowek

Jestem profilerem behawioralnym oraz badaczem komunikacji niewerbalnej. Od wielu lat prowadzę firmę szkoleniowo-doradczą o nazwie Institute of Nonverbal Communication, w ramach której prowadzę badania z użyciem technologii biosensorycznych.